USTAWIENIA SYSTEMOWE

Ustawienia systemowe (hellingerowskie, rodzinne) są stosunkowo nową metodą, którą rozwinął i spopularyzował Bert Hellinger. Są nazywane terapią krótkoterminową, a właściwie ultrakrótkoterminową. W rzeczywistości są jednak czymś więcej niż konwencjonalna terapia.

Za pomocą ustawień systemowych można znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące ważnych obszarów naszego życia. M.in. takich jak: relacje rodzinne, związki miłosne, wychowywanie dzieci, życie zawodowe, zdrowie fizyczne i umysłowe, a nawet kwestie duchowe. Dzięki ustawieniom hellingerowskim można dotrzeć do przyczyn niezrozumiałych uczuć, reakcji i tendencji, pojawiających się w naszym funkcjonowaniu. Nieuzasadnione poczucie winy, odmienności, samotności, zagubienia czy braku sił i motywacji w życiu codziennym to często pojawiające się tematy w konstelacjach systemowych. Ustawienia Hellingera bardzo szybko prowadzą do źródła problemu oraz budzą ukryte w nas emocje, dlatego czasami jedno ustawienie w zakresie emocjonalnego wglądu daje tyle, co kilka miesięcy tradycyjnej psychoterapii. Warto podkreślić jednak, że ustawienia nie zastąpią psychoterapii, ponieważ ta nadal pozostaje dla wielu osób niezbędna w osiągnięciu pełni zdrowia psychicznego.

PRZYCZYNY DOŚWIADCZANYCH PRZEZ NAS TRUDNOŚCI I PROBLEMÓW – USTAWIENIA HELLINGERA

Osobista historia

Ustawienia systemowe mogą nas zaprowadzić do przyczyn, które znajdują się w naszej osobistej historii. Tu szczególne znacznie ma relacja z rodzicami i wydarzenia z dzieciństwa oraz związki miłosne. Istotne może być każde zdarzenie w naszym życiu, któremu towarzyszyły silne emocje lub przeciwnie, udało nam się ukryć nasze uczucia i nie przyznać się nawet przed samym sobą, że coś nas bardzo zabolało lub że coś bardzo przeżyliśmy.

Prenatalny okres życia i poród w ustawieniach systemowych

Duży wpływ na nasze późniejsze życie ma również prenatalny okres naszego życia. To czy byliśmy chcianym dzieckiem, jakie emocje przeżywała nasza matka, gdy była z nami w ciąży oraz jak przebiegał nasz poród nie pozostaje bez znaczenia. Te odkrycia potwierdzają też badania z zakresu psychologii prenatalnej. Brakuje natomiast przede wszystkim badań nad psychologicznymi konsekwencjami utraty bliźniaczego rodzeństwa we wczesnych stadiach ciąży, co zdarza się dużo częściej niż dotychczas zakładano.

Relacja z rodzicami w ustawieniach systemowych

Wiele z trudności, których doświadczamy aktualnie, ma swoje źródło w dzieciństwie. Nie tylko w tym, czego nam zabrakło czy co nam się przydarzyło – przejmujemy też uczucia naszych rodziców. Mogą to być np. złość matki na mężczyzn, jej poczucie bycia odrzuconą, lęk ojca o stan finansów i wiele innych…

W ustawieniach systemowych mówi się, że w połowie pochodzimy od matki, w połowie od ojca. Dlatego, gdy odrzucamy jednego z rodziców, odrzucamy też część siebie. Ciekawym mechanizmem jest to, że im bardziej odrzucamy rodzica, tym większe mamy szanse, że staniemy się tacy jak on.

Żeby jednak zgodzić się na rodziców takich, jacy są i przyjąć ich do serca, najpierw musimy uświadomić sobie i przepracować trudne emocje z tych relacji. Najtrudniej mają tu te osoby, które idealizują swoich rodziców i swoje dzieciństwo. Nie ma idealnych rodziców, a psychika małego dziecka jest niewyobrażalnie wrażliwa, dlatego każdy z nas ma tu coś do przepracowania.

„Przyjęcie rodzica do serca” w ustawieniach Hellingera jest rozumiane jako akceptacja dla niego jako człowieka i jako naszego rodzica, pogodzenie się z tym jak nasz relacja wyglądała. Często towarzyszy temu wgląd w obciążenia rodzica, które miały wpływ na jego zachowanie. Możemy podejrzewać, że nam się to udało, gdy rodzic nie budzi już w nas silnych negatywnych emocji. Ta akceptacja nie oznacza jednak, że musimy czuć się zobowiązani do intensywnego kontaktu z rodzicem. W przypadku, gdy w kontakcie z rodzicem czujemy się bardzo źle, korzystne wydaje się ograniczenie relacji lub nawet rezygnacja z niej. Mam tu na myśli np. sytuacje, w których rodzic notorycznie nas obraża, krzyczy na nas, narusza naszą wiarę w siebie.

Losy naszych przodków a skrypty w naszym życiu

Bert Hellinger zauważył to, co również wielu z nas obserwuje w swoim życiu. Pewne schematy w określonych sytuacjach się powtarzają. Część naszych zachowań, a nawet wydawałoby się niezależne od nas wydarzenia, układają się w pewien skrypt (pojęcie z zakresu analizy transakcyjnej, oznaczające plan/schemat życia człowieka). Często bardzo podobne schematy funkcjonowania można odnaleźć w historiach życia kilku członków danej rodziny w różnych pokoleniach. W niektórych przypadkach realizowany przez nas scenariusz życiowy wcale nie jest nasz – jest przejęty od któregoś z naszych przodków, a my go tylko powtarzamy. Takie zjawisko w ustawieniach nazywamy uwikłaniem. Jest to uwikłanie w los innej osoby. Dzieje się tak, gdy ta osoba doświadczyła czegoś bardzo trudnego, ale nikt nigdy się o tym nie dowiedział. Ona natomiast nie przeżyła w pełni swoich uczuć z tym związanych i nie zaakceptowała tego, co się wydarzyło. Takie silne, tłumione emocje są potężnym ładunkiem energetycznym i ta energia gdzieś zostaje w systemie rodzinnym. Dziś są już naukowe badania, które potwierdzają dziedziczenie traum, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt.

Znacząca z punktu widzenia ustawień hellingerowskich może być każda trudna historia, w szczególności: choroba, wypadek, przedwczesna śmierć, poronione lub abortowane dziecko, niepełnosprawność fizyczna lub intelektualna, uzależnienie, czyn karalny, nieszczęśliwa miłość, zerwane zaręczyny, zdrada, udział w wojnie, pobyt w obozie, przesiedlenie, bieda… Bardzo silne działanie mają tajemnice np., to, że komuś nie powiedziano, że ktoś inny jest jego ojcem… Dzięki ustawieniom Hellingera możemy się dowiedzieć, kim są lub były takie szczególnie obciążone osoby w naszym systemie rodzinnym, poznać i zrozumieć ich historię oraz zobaczyć jak to wpływa na nasze życie.

Odrzuceni i zapomniani

Jedną z najważniejszych rzeczy, jakich uczymy się w czasie ustawień hellingerowskich, jest nieocenianie i rezygnacja z podziału na „dobrych” i „złych”. Uświadamiamy sobie, że nie ma złych ludzi. Tak naprawdę wszyscy chcą być szczęśliwi, ale czasem dążą do tego szczęścia w nieodpowiedni sposób. Często po prostu nie mają wyboru, ponieważ są silnie obciążeni tendencjami, które powstały w ich rodzinach. Odczuwają pewien przymus postępowania w określony sposób i to zamyka im drogę do szczęścia. Dlatego w ustawieniach systemowych patrzymy na wszystkich z tą samą miłością i szacunkiem. Nawet na morderców. Być może oni potrzebują naszej miłości najbardziej. (Nie oznacza to oczywiście, że nie należy ich karać i zabezpieczać przed ich działaniami społeczeństwo).

Ustawienia systemowe pokazują, że szczególne miejsce w danym systemie rodzinnym zajmują osoby, które zostały w nim odrzucone lub zapomniane. Są to osoby potępiane z powodu ich stylu życia, osoby, które wydziedziczono, mówiono o nich, że już nie należą do rodziny lub nie mówiono o nich wcale. Tu przynależą też zachowane w tajemnicy poronienia i aborcje, po których rodzice nie przeżyli żałoby.

Każdy, kto rodzi się w danej rodzinie ma niezbywalne prawo do niej należeć. Jeśli odmówi mu się tego prawa, to taka osoba zapisuje się w pamięci systemu w sposób szczególny i nowi potomkowie w nim mogą przejąć cechy i uczucia tych zapomianych oraz wykluczonych osób.

Prawa i porządki w ustawieniach Hellingera

Trudności, których doświadczamy, często są związane z zaburzeniem pewnego porządku w naszych rodzinach, dlatego w ustawieniach dąży się do ponownego uporządkowania tych systemów. Relacje i związki między ludźmi rządzą się pewnymi prawami i obowiązują w nich określone zasady. Wiele z nich znajduje uzasadnienie również w psychologii. Znajomość tych praw pomaga funkcjonować w bardziej pełny i szczęśliwy sposób, unikać niepotrzebnego cierpienia oraz w pewnym sensie „zaoszczędzić” dużo czasu.

W JAKI SPOSÓB DZIAŁAJĄ USTAWIENIA SYSTEMOWE?

Działanie ustawień Hellingera opiera się na obecności tak zwanego „wiedzącego pola”. To ono otwiera dostęp do informacji o tym, o czym nikt nie wie. Zarówno do naszej wewnętrznej duchowo-psychologicznej przestrzeni, jak i do konkretnych zdarzeń i faktów z naszego życia oraz z życia naszych przodków, które mają wpływ na nasze funkcjonowanie.

To jak sobie wytłumaczymy, czym ono jest, zależy w głównej mierze od stopnia naszej świadomości oraz naszych przekonań na temat natury ludzkiego życia i otaczającej go rzeczywistości. Niektórzy postrzegają obecność „wiedzącego pola” jako działanie duchowych sił wyższych. Inni widzą w nim zapis nieświadomości indywidualnej i zbiorowej (np. C. G. Jung), w którym są zapisane doświadczenia wielu pokoleń naszych przodków. Jeszcze inni uważają, że jest to po prostu reprezentacja rzeczywistości psychicznej klienta. Z praktycznego punktu widzenia jednak nie ma to większego znaczenia, czym owo pole jest. Ważne, że działa.

Najlepszym sposobem, żeby się przekonać o tym jak działają ustawienia systemowe jest wzięcie udziału w dobrze prowadzonym warsztacie. Najwięcej doświadczeń w tym zakresie można zebrać, wchodząc w reprezentacje (rola jakiejś osoby) podczas ustawień prowadzonych dla innych osób w czasie warsztatów. Przykładowo, przyjmując rolę czyjejś matki, o której nic nie wiemy, możemy być bardzo zaskoczeni tym, co zaczniemy odczuwać. Mogą pojawić się w nas wyraziste emocje, impulsy, żeby wykonać określone ruchy, a nawet wrażenia fizyczne w ciele, jak np. ból. Na krótki czas otrzymamy dostęp do wewnętrznego świata innej, nieznanej nam osoby. Nie jest to też przypadkiem do jakiej roli zostaniemy wybrani – często ma to coś wspólnego z nami. Mimo to uczucia i zachowania reprezentantów są zaskakująco spójne z tym, jak funkcjonują lub funkcjonowały zastępowane przez nich osoby z życia klienta. Klient zazwyczaj z zaskoczeniem patrzy na reprezentanta i mówi: „Moja mama też była taka pełna złości. Moją mamę rzeczywiście zawsze bolała lewa noga”.

Jak wyglądają ustawienia hellingerowskie w praktyce?

W przypadku ustawień systemowych wspaniale opisana w książkach Hellingera teoria ma drugorzędne znacznie. Najważniejsze jest otwarcie na to, co pokazuje się w polu i indywidualne podejście do każdego ustawienia. Dlatego przychodząc z własnym pytaniem na ustawienia, warto na chwilę zapomnieć o całej teorii i samodzielnie sformułowanych odpowiedziach na nie.

Gdy rezygnujemy z chcenia, oceniania, interpretacji, manipulacji i tylko patrzymy, co się wydarza, obrazy, które się pojawiają zaczynają przemawiać do nieświadomej części naszej psychiki. Te obrazy potem w nas zostają i działają na nas, nasze nastawienie i podejmowane decyzje też po ustawieniu. Bert Hellinger pisze, że ustawienia są nową drogą poznania, rodzajem przejścia, bramy do innego poziomu świadomości. Rozwiązanie, które pojawia się w ten sposób, często jest dla nas zaskakujące oraz wychodzi poza logikę i nasze możliwości rozumowania.

Teraz opiszę w skrócie, jak może wyglądać takie ustawienie w czasie warsztatu, żebyście mogli poczuć i lepiej zrozumieć, co dzieje się w czasie ustawień systemowych:

Przychodzisz i mówisz, że nie układa Ci się w relacji z partnerem/partnerką. Na początek ta informacja wystarczy. Wybieramy jedną osobę z grupy, która będzie reprezentowała Ciebie i drugą, która będzie reprezentowała Twojego partnera/partnerkę. Siedzimy i patrzymy. Reprezentanci nic nie wiedzą o Tobie ani o Twoim związku, zaczynają się jednak zachowywać tak jak Ty i Twój partner/partnerka. Sam/sama widzisz czy patrzycie na siebie, czy któreś z was się odwraca i chce wyjść z relacji albo upada bez sił na podłogę… Czasami trzeba dostawić więcej osób, z którymi jesteście związani i które wpływają na to, jak funkcjonujecie w relacji. Wtedy znowu coś się zaczyna dziać, pojawiają się kolejne ruchy… Widzisz to, co wpływa na Ciebie i to z czym związany jest Twój partner/partnerka. Jeśli jesteś gotowy/gotowa przyjąć ten obraz do serca, zmienia się to, jak postrzegasz waszą relację. Dostałaś/dostałeś pewien obraz, który gdzieś w Tobie zostanie. Jest to początek pewnego procesu. Nie musisz o tym rozmawiać z partnerem/partnerką. To, że coś zmieniło się w Twoim wnętrzu, wpłynie samo z siebie na waszą relację. Jednak nie wiemy dokładnie jak – może znajdziecie nową drogę do siebie, a może będzie wam łatwiej podjąć decyzję o rozstaniu, z którą zwlekacie od dawna.

Prowadzący ustawienie tak naprawdę nikomu nie pomaga. To Ty przychodzisz, ponieważ chcesz zrobić następny krok. Czegoś szukasz, coś przeczuwasz, jesteś gotowy/gotowa coś zobaczyć w swoim funkcjonowaniu i wyjść poza to. Chcesz otworzyć się na coś nowego, na więcej życia, więcej miłości. Ludzie, którzy trafiają na ustawienia, są wyjątkowi – odważni, szczerzy i ufający własnej intuicji. Atmosfera w grupach warsztatowych ustawień jest zawsze wspaniała i pełna miłości.

Ustawienia systemowe nie służą do tego, żeby zmieniać ludzi wokół nas. Zawsze jest to praca z samym sobą. Chodzi nie tylko o to, co zmieni się w jakieś konkretnej życiowej sytuacji, ważniejsze jest to, co zmieni się w Tobie. Będzie to wpływało na wszystkie relacje w Twoim życiu. Może się okazać, że nie tylko Ty sam/sama zaczniesz funkcjonować inaczej, ale również pojawią się nowe osoby w Twoim życiu. Np. zaczniesz wybierać zupełnie innych partnerów niż dotychczas…

Źródła:

Hellinger Bert, Die Liebe des Geistes. Was zu ihr hinfuhrt und wie sie gelingt, Hellinger Publications 2016

Hellinger Bert, Nowe rozważania. Wiedzieć skąd, Wydawnictwo Vigaro, Warszawa 2016

https://www.hellinger.com

Przeczytaj też o miłości i związkach z punktu widzenia ustawień systemowych: https://nowe-ustawienia.pl/ustawienia-hellingera/milosc-i-zwiazki-cz-1/